در کارگاه «تأثیر شیوههای اجرایی معاصر...» همایش تئاتر استانها مطرح شد:
از تماشاگر سنتی و پرفورمنس آرت تا ویدئومپینگ
ایران تئاتر: کارگاه «تأثیر شیوههای اجرایی معاصر در خلق یک اثر هنری فراگیر» چهارمین همایش برگزیدگان جشنوارههای تئاتر استانها با حضور سعید بهنام برگزار شد. در این نشست با مروری بر تاریخ هنرهای نمایشی از گذشته تا به امروز به حضور شیوههای جدید در تئاتر از تعریف تماشاگر سنتی و پرفورمنس آرت تا ویدئومپینگ و فلاشمپ پرداخته شد.
به گزارش ایران تئاتر کارگاه «تأثیر شیوههای اجرایی معاصر در خلق یک اثر هنری فراگیر» چهارمین همایش برگزیدگان جشنوارههای تئاتر استانها در جشنواره بینالمللی تئاتر فجر روز جمعه از ساعت 10 تا 13 در پلاتوی اجرای تئاتر شهر برگزار شد.
سعید بهنام مدرس کارگاه «تأثیر شیوههای اجرایی معاصر در خلق یک اثر هنری فراگیر» بابیان اینکه بیش از اینکه تئاتر دستخوش تحول شده باشد، عناصر اجرایی تحولیافتهاند، اظهار کرد: تعریف تئاتر در دورههای مختلف تغییر پیداکرده و تعاریف هنر نیز در حال تغییر است.
وی ادامه داد: در علوم انسانی با محیط غیر ایزوله طرف هستیم. هنر شبیه به مد است. تئاتر آیینی هم تا حدودی همینگونه است و به لحاظ زیباییشناسی و اجرایی تغییر پیدا نمیکند. در تعزیه تماشاگر دنبال هنر نیست بلکه به دنبال مراسمی است که به اتفاقی دیگر وصل شود.
بهنام با اشاره به تحولات رخداده در تاریخ تئاتر عنوان کرد: سال 1875 که سمبلیسم بروز کرد، نشانهشناسی به هنر وارد شد و مخاطب از یک بیننده و شنونده صرف تبدیل به مخاطب متفکر و پرسشگر شد. از دوره سمبلیسم نخستین کسانی که پایشان به تئاتر صحنهای باز شد، نقاشها بودند. به آنها اجازه داده شد که هنر خود را به صحنه وارد کنند. پیش از آن نور صحنهای تنها صحنه را روشن میکرد، اما سایهها و نورپردازی هم دارای اهمیت شد.
وی افزود: اثر هنری فراگیر به اثری گفته میشود که از تمام متریال استفاده می کند تا مخاطب را به مخاطب منتقد و کشف کننده تبدیل می کند. در بحث اثر هنری فراگیر مؤلفههایی وارد تئاتر شد و از دل این اتفاق، مفاهیمی مانند تئاتر تصویری بیرون آمد. نقاشها نگاهشان به تئاتر، نگاه تصویری بود و اثر را به شکل تابلو میدیدند نه دیالوگ. آنها تصویر را خوب میشناختند و درام را در تصویر جستوجو میکردند.
بهنام با تأکید بر عنوان «تئاتر» خاطرنشان کرد: ترجمه نمایش برای کلمه تئاتر، ترجمه درستی نیست. نمایش به همه گونههای اجرایی از سیرک گرفته تا تئاتر گفته میشود.
این مدرس ادامه داد: پرفورمنس نیز به معنای اجرا است. همچنین اصطلاح درست «پرفورمنس آرت» است. پرفورمنس آرت نیز چند مؤلفه دارد؛ مکان واقعی، زمان واقعی، مخاطب واقعی و جسم واقعی مؤلفههای پرفورمنس هستند. امروز دربازیهای کامپیوتری اینترکت وجود دارد و میخواهد حضور شما را دائماً در بازی داشته باشد. اینترک در تئاتر میتواند فعال بودن و مداخله تماشاگر در روند اجرایی باشد.
بهنام با اشاره به اینکه پرفورمنس بعد از «هپنینگ» مؤلفههای مختلف تئاتر را تحت تأثیر قرارداد، عنوان کرد: وقتی از پرفورمنس استفاده میکنیم از تأثیر و حضور واقعی صحبت میکنیم. پرفورمر با مدیریت بحران طرف است چراکه نمیداند چه چیزی پیش میآید.
بهنام در بخش دیگری از این نشست به جدیدترین تعریف از تقسیمبندی مخاطب پرداخت و گفت: در تقسیمبندی مخاطب میتوان به تماشاگر سنتی تئاتر، تماشاگر کلاسیک، تماشاگر معاصر، تماشاگر خاص (انتخاب تماشاگر) و خط ارتباطی اثر و مخاطب اشاره کرد.
وی افزود: تماشاگر سنتی تئاتر خود را جزئی از آیین تئاتر میبیند. در مشارکت آیینی، تماشاگر حالش خوب است. بعدی تماشاگر کلاسیک است و برایش مهم است که چه اجرایی میبیند و تشویقش بازتابی از اجرا دارد. تأثیر تماشاگر در نقد تئاتری هم مهم است و در ادامه تماشاگر تئاتر در قالب عملی هنری و نه آئینی آن را میبیند. تماشاگر معاصر نیز با شکلی از اجرا مبتنی بر نشانهشناسی جلو میرود. کانتور یکی از کارگردانانی است که آثارش مبتنی بر نشانهشناسی است. کانتور به عنوان کارگردان روی صحنه حضور دارد و روی مرز دیوار فرضی بین تماشاگر و نمایش میایستد. کانتور از تماشاگر معاصر صحبت میکند و میگوید بهواسطه مدیا از هنرهای مختلف اطلاعاتی دارد و منتقد و مؤثر است.
بحث ویدئو در تئاتر از دیگر بخشهای این کارگاه سهساعته بود.
بهنام در این خصوص گفت: ازجمله کاربردهای گوناگون ویدئو در تئاتر به مواردی چون جایگزینی دکور، بسترسازی، مستندسازی، ایجاد جادو درصحنه، دو شخصیت همزمان درصحنه، اتفاقات همزمان یا ویدئو لایو (زنده)، ویدئو مپینگ و فلاشمپ اشاره کرد.
چهارمین همایش برگزیدگان جشنوارههای تئاتر استانها تا 10 دیماه در مجموعه تئاتر شهر و هتل باباطاهر در حال برگزاری است.
سی و هشتمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر به دبیری نادر برهانی مرند 10 تا 20 بهمنماه امسال برگزار میشود. آدرس سایت جشنواره fitf.theater.ir است.