در حال بارگذاری ...
به قلم خداداد خدام

نگاهی به سوگنامه نمایشی « چادر خاکی مادر »

نقدی برنمایش «چادر خاکی مادر»، نوشته ناصرکریمی نیک و کارگردانی علی گودرزی زاده.

خدادادخدام؛ نمایشنامه "چادرخاکی مادر" در مجموعه ی متون کریمی نیک به دلیل توجه به عنصر رویداد نوشته ای قابل تامل است که البته در گذشته نیز نویسنده با آثاری چون :صفای عباس ، سرمستان و  سبز صبور تجربه کرده، ولی متاسفانه در میانه راه با پرداختن به روایت نویسی  که البته در آن هم تبحر خاصی دارد از فضای درام دور شده و خوشبختانه بار دیگر ،در این کار به  مسیرش بازگشته است. این موضوع به معنای ارزش نهادن به گونه ای خاص از نگارش  و ترجیح یکی بر دیگری نیست ،چنانکه ارسطو در رساله فن شعر که هنوز مرجع اصیلی برای نقدنویسی ست ،درام و حماسه را دو گونه از انواع مهم شعر می شمارد که یکی برای اجرا و دیگری با هدف خواندن به رشته تحریر در می آیند و کریمی نیک با توجه به توانایی ذاتیش می تواند کمک شایانی به نگارش برای صحنه هاداشته باشد.این توصیف به معنای ندیده گرفتن کاستی های نوشته نیست و پوششی به مسائلی چون بی شناسنامه بودن آدم ها که تنها اشباحی در فضا هستند و تبار و گذشته ای ندارند و یکباره بدون هیچ زمینه سازی تعمیق یافته،  تغییر و تحول پیدا میکنند و به راحتی به دو گروه خوب ها و بدها قابل تفکیک هستند،   نمی دهد. عطار و پهلوان و قهوه چی   در دسته خوبها ، ترقی شخصیت قالبی و تکرارشده از نوع جاه طلب ،سرپاس مختاری  که در جای خودش یک شخصیت واقعی  تاریخ معاصر از نوع جالبش است و با وجود بدنامیش، موسیقیدان شهیریست و در اینجا به جای اینکه به مدد تخیل نویسنده بر وجوه شخصیتش افزوده شود ،در خدمت فضای تبلیغی کار از آن کاسته  شده و به آدم یکسره بد ماجرا بدل گشته.پاسبان  دیگر  در جهت مخالف سرپاس مختاری گرایش به تبدیل شدن به شخصیت را دارد و بی تردید این توانمندی نویسنده در کنار بازی قابل قبول پارسا آرا باعث شده مخاطب بیشترین ارتباط را با این آدم برقرار کند.
اتفاقات فرا واقعی مانند شفا گرفتن پسر عطار با وجود انکار ناپذیر بودن چنین حوادثی در باور ما، در آثار هنری می بایست با دقت و زمینه سازی عمیق تری به آن پرداخته شود. چنین غرایبی در عالم هنر باید دو وجهی به نظر آیند ،بدین معنا که از یک زاویه امری ممکن و از منظری دیگر معجزه گون جلوه کنند .شغل پدر (عطار)و وعده ترقی مبنی بر اعزام پسرک برای درمان در فرنگ که هوشمندانه طراحی شده ،می توانست محملی در پردازش این قضیه  باشد که  از آن غفلت شده است. 
در کارگردانی شاهد گامی بلند از سوی گودرزی زاده بودیم که سالهاست مومنانه در جهت به صحنه بردن آثاری مرتبط با باورهایش عمل می کند وبی شک این جهش هم به متن وهم به تجربیات پیشین کارگردان مربوط می شود .عناصر تئاتریکال و دیدنی اثر ازجمله طراحی صحنه ، اجرای دکور و نورپردازی  که نقطه عطفی در اجراهای این استان است به انضمام خلق فضایی زنده در بخش نمایشی کار که می توان همانند شبیه خوانی یک "پیش واقعه" فرضش کرد که در خدمت" واقعه" که همان ذکر  مصائب مذهبیست  ،از نقاط ستودنی اجراست. البته علیرغم وفور اشیای متعدد در صحنه مانند چراغ و دیگچه و بطری های آبلیمو و.‌..این ادوات تنها کارکرد تزئینی دارند و تبدیل به ابزار صحنه نمی شوند.حتی در روشنایی صحنه هم نصب  لامپ ها ی دو طرف اضافی و نورشان آزار دهنده است و نیازی به این مقدار واقع نمایی نیست چرا که به هر حال تماشاگر بر حضورش در سالن واقف است و نور پردازی قرار دادی کفایت می کند.
در لحظاتی  ارتباط مخاطب با نمایش قطع می شود ودلیل این نقیصه علاوه بر غیرکنشی بودن برخی دیالوگها   ازتحلیل ناقص لحظات  کارناشی می شود  .به طور مثال وقتی در شروع کار پاسبانها به دنبال زنی آمده اند که بعد معلوم می شود مردیست که چادر به سر کرده ، پاسبانها به هدفشان که بردن زن است و به شکل منطقی با داشتن سلاح و نداشتن اعتقاد (در متن یا اجرا اشاره ای به اینکه ماموران به قداست سقاخانه معتقدند ،نمی شود)تعلل میکند و مشغول نوشیدن چای می شوند.  از نکات دیگر تیر اندازی مختاری به جوان حمامیست که می تواند در ورودی حمام خارج از دید تماشاگر اتفاق بیافتد تا تصنعی جلوه نکند.
گودرزی زاده که از هنرمندان فهیم و با اخلاق خانواده تئاتر  است و در ادامه تجربیاتش باید ازپیگیری روش جدیدش  که در این اجرا نیمه کاره مشهود است،نهراسد و با تکیه بر دانش و تجربه خود و گروهش   بدون کمک گرفتن ازتوانمندیهایی که در جایگاه خود ارجمندند و کارکرد شان اثبات شده،دغدغه هایش را روی صحنه، تنها در قالب این هنر  عینیت بخشد .
در آخر ضمن ابراز خرسندی از اجرای نمایشی تام به معنای ترکیبی  از عواملی دارای کیفیاتی نسبی  از متن تا اجرا و اشاره به توان بازیگران   گروه ،از حضور خوب امیرحسین کریمی نیک  برای اولین بار در صحنه که با بیان گیرایش نویدبخش حضوری امید بخش و خوش آتیه  در این عرصه است ،به گروه اجرایی درود می فرستیم و برایشان بهروزی آرزومندیم.




نظرات کاربران